मराठी व्याकरण

भाव प्रयोग: लक्षणे

भाव प्रयोग हा वाक्यरचनेचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये क्रियापदाचे रूप कर्त्याच्या किंवा कर्माच्या लिंग, वचन व पुरुषानुसार बदलत नाही. या प्रयोगात क्रियापद नेहमी तृतीय पुरुषी, नपुंसकलिंगी एकवचनी असते.

भाव प्रयोगाची प्रमुख लक्षणे:

1. क्रियापदाचे स्वरूप:
   क्रियापद नेहमी तृतीय पुरुषी, नपुंसकलिंगी एकवचनी असते.
2. कर्ता व कर्म:
   कर्ता आणि कर्म दोघांनाही विभक्ती प्रत्यय लागलेले असतात आणि ते गौण ठरतात.
3. वाक्याचा अर्थ:
   वाक्यामध्ये क्रियेचा भाव (action) महत्त्वाचा असतो.
4. उदाहरण:
   • शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना शिकवावे.
   • रामाने रावणाला मारले.

भाव प्रयोगाचे उपप्रकार:

1. सकर्मक भाव प्रयोग:
   ज्या वाक्यात कर्म असते, त्याला सकर्मक भाव प्रयोग म्हणतात.
   उदाहरण: शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना व्याकरण शिकवावे.
2. अकर्मक भाव प्रयोग:
   ज्या वाक्यात कर्म नसते, त्याला अकर्मक भाव प्रयोग म्हणतात.
   उदाहरण: त्याला दररोज सकाळी फिरायला जावे लागते.

भाव प्रयोगामुळे भाषेला एक विशिष्ट शैली प्राप्त होते आणि वाक्यातील क्रिया अधिक स्पष्टपणे व्यक्त होते.