वैचारिक साहित्य म्हणजे असे लेखन जे विचार, कल्पना आणि विचारधारांवर आधारित असते. हे साहित्य वाचकाला एखाद्या विशिष्ट विषयावर विचार करण्यास, मनन करण्यास आणि आपली मते बनवण्यास प्रवृत्त करते.

वैचारिक साहित्याची काही वैशिष्ट्ये:

• विषयाची निवड: वैचारिक साहित्यात लेखक सामाजिक, राजकीय, धार्मिक, आर्थिक किंवा तात्विक विषयांवर आपले विचार मांडतात.
• तार्किक मांडणी: लेखक पुराव्यांच्या आधारे तार्किक पद्धतीने विचार मांडतात.
• विश्लेषण: विषयाचे विश्लेषण करून त्याचे विविध पैलू स्पष्ट केले जातात.
• नवीन दृष्टिकोन: पारंपरिक विचारांना आव्हान देऊन नवीन दृष्टिकोन सादर केला जातो.
• प्रभाव: हे साहित्य वाचकांच्या विचारांना आणि समाजाला प्रभावित करण्याची क्षमता ठेवते.

उदाहरण: 'हिंद स्वराज' (महात्मा गांधी), 'जातीचा नायनाट' (डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर).

वैचारिक साहित्य हे समाजाला दिशा देण्याचे कार्य करते.